پیشینه:
قدیمیترین نمونهٔ کولر آبی در جهان، که همان بادگیر است در حدود هزاران سال پیش در ایران اختراع شد. کارکرد بادگیرها به این ترتیب میباشد که هوای جاری بیرون از خانه را به داخل خود میکشد و با تشتهای آبی که درونش تعبیه شده، هوا را خنک و سبک کرده و به داخل خانه هدایت میکند.
<<ساز و کاری که در کولرهای آبی برای خنک کردن ساختمان استفاده شده، شباهت زیادی به مکانیزم بادگیرهای معروف یزد دارد.>>
پوشال چیست؟ پوشال را بهتر بشناسیم
اگر پوشال را از نزدیک دیده باشید، قطع به یقین میدانید که از جنس چوب است. برای ساختن پوشال معمولا از چوب سپیدار، درختان تیره بید یا درخت صنوبر استفاده میکنند که مورد آخر کاربرد بیشتری دارد. برای ساخت پوشال، این چوبها را با استفاده از رنده در رشتههایی به ضخامت ۱ تا ۴ میلیمتر و عرض ۱ تا ۲ میلیمتر خرد میکنند. گفتنی است که پوشالهایی از جنس پشم شیشه، فیبر، پلاستیک و حتی کاغذهای ملامین هم در بازار موجود هستند؛ اما چوب با درصد تخلخل بالا و خاصیت حفظ رطوبتی که دارد، بهترین انتخاب برای ایجاد هوای سرد در کولر آبی است. به تازگی نوع جدیدی از این پوشش به بازار آمده که کولرهای استفاده کننده از آن به نام کولر آبی سلولزی معروف هستند. در کولرهای سلولزی از ساختار مشبک ساخته شده از فیبر کاغذ استفاده میشود که دوام و ماندگاری بیشتری در مقایسه با پوشال معمولی دارد.
طرز کار کولر آبی
الکتروپمپ کولر آبی، آب را به سمت ناودانهای روی پوشالها میفرستد. سپس آن آب روی پوشالها ریخته و آنها را خیس نگه میدارد. هوا از بین پوشالهای خیس و مرطوب عبور کرده و آب پوشالها را تبخیر میکند. سپس هوای خنک، تمیز و جاری به طرف کانال و از طریق آن، به داخل ساختمان هدایت میشود.
آب برای تبخیر شدن، گرمای هوای ورودی به کولر را جذب میکند و درنتیجه هوا خنکتر میشود. این هوای خنک با ۹۰٪ رطوبت وارد محیط داخلی میشود. با توجه به میزان رطوبت بالا، این کولرها در نواحی مرطوب و نزدیک به دریا کارایی ندارند و بیشتر مناسب نواحی گرم و خشک اند.
رعايت نکات ايمني در راه اندازي کولرهاي آبي الزامي است
- برقگرفتگي شايعترين خطري است که موقع سرويس و راهاندازي کولرهاي آبي، صاحب خانهها يا سرويس کاران کولر آبي را تهديد ميکند. يادتان باشد که اين کولرها کاملاً مرطوباند و اين رطوبت به تشديد برق گرفتگي کمک ميکند.
- بدنه کولر آبي، فلزي است و سيم پيچي آن کمي مبهم است. پس تعمير و سرويس آن را به دست متخصصان بسپاريد و هرگز براي تعمير يا سرويس آن تنها به پشتبام نرويد.
- اگر تازه به خانهاي اسبابکشي کردهايد، قبل از تعويض پوشال کولر آبي، ابتدا با يک فازمتر بدنه کولر آبي را چک کنيد تا برق نداشته باشد ولي از نظر اصولي بايد سيستم برق کولرهاي آبي داراي سيستم محافظ جان باشند تا چنانچه اتصال الکتريکي ايجاد گرديد، به طور اتوماتيک برق کولر آبي قطع گردد و خطري متوجه سرويسکار کولر نگردد.
- ولي در هر حال اگر مايليد خودتان کولر آبي خود را سرويس نماييد، حداقل قبل از دست زدن به کولر، از خاموش بودن آن کاملا مطمئن شويد. بهتر است همراه با يکي از اعضاي خانه به پشت بام برويد و يا حداقل به اعضاي خانه اطلاع دهيد که براي انجام سرويس کولر به پشت بام مي رويد.
مزایا کولرهای آبی
از پرمصرف ترین وسیله های خنک کننده هوا برای مکان های مسکونی و تجاری می توان به کولر های آبی اشاره نمود. کولرهای آبی دارای محاسن و معایبی می باشند که در ذیل به برخی از آن ها اشاره می نماییم.از جمله مزایای کولر آبی می توان به موارد زیر اشاره نمود:
-
- قیمت مناسب کولرهای آبی
- بازده سرمایش بالا در کولرهای آبی
- هزینه نصب و راه اندازی بسیار اندک
- مصرف برق پایین در کولر های آبی
- تعمیر و نگهداری آسان
معایب کولرهای آبی
- اصلی ترین مشکل در بهره برداری از کولرهای آبی ، مصرف آب زیاد آنها خصوصا با توجه به مشکل و بحران رو به افزایش کمبود منابع آب در کشور است.
- یکی دیگر از مشکلات کولرهای آبی که به ویژه در روزهای آلودگی هوای تهران بیشتر به چشم می آید، این است که کاملا در معرض گرد و خاک و هوای آلوده است و از این طریق، آلودگی ها و عوامل بیماری زا (باکتری ها، ویروس ها و قارچ ها) به راحتی وارد خانه می شوند.
- بکار بردن آب معمولی جهت خنک کردن محیط معایبی را از قبیل محدودیت میزان خنکی، گرفتگی پوشال ها، گرفتگی احتمالی پمپ، ایجاد زنگ زدگی و… بهمراه دارد .
- عدم انتخاب دمای ایده آل و تعیین اجباری دو حالت دور تند و دور کند
- پوشال کولرهای آبی مملو از گرد و غبار و قارچ است و از آنجا که رطوبت دارد و آفتاب نیز به داخلش نمی تابد، این عوامل با جریان هوا به داخل خانه راه می یابند. این موضوع به ویژه در شهرهای آلوده ای نظیر تهران که ذرات معلق در هوا بیشتر است، شدیدتر است.
اجزای اصلی تشکیل دهنده کولر آبی
اجزای کولرهای آبی امروزی با بادگیرهای باستانی متفاوت است. هر کولر آبی از اجزای زیر تشکیل شده است:
- کانال خروجی کولر: این کانال بین دریچه هوا و برزنت قرار گرفته است و در صورتی که با نور آفتاب تماس نداشته باشد، راندمان کولر آبی افزایش مییابد و هوای خنکتری تولید میکند.
- کانال داخلی: این کانال داخل کولر و در مقابل پروانه قرار گرفته است.
- بدنه کولرـ پارچه برزنتی: برزنت از انتقال لرزشهای کولر به کانال خروجی جلوگیری میکند. پارچه برزنتی باید حتما سالم باشد.
- ناودانها: به مسیرهای ورودی و توزیع آب که بر روی درپوشهای کولر قرار دارند، ناودان میگویند.
- پولی بزرگ و پولی کوچک: وظیفه این دو پولی این است که به کمک تسمه رابط بین خود، نیروی مکانیکی به وجود آمده در الکتروموتور را به محور فن منتقل کنند. همراستا بودن پولی بزرگ و پولی کوچک بسیار مهم است.
- شناور (فلوتر): شناور وظیفه دارد میزان آب داخل مخزن کولر را همیشه ثابت نگه دارد.
- فیوز: از کولر در برابر خطرات الکتریکی، مثل اضافهبار، محافظت میکند.
- جعبه ترمینال: برای ایجاد اتصالات مطمئن و عایق از بدنه فلزی کولر آبی استفاده میشود.
- الکتروموتور دو سرعته: وظیفه آن به چرخش درآوردن فن در کولر آبی بوده و شامل موارد زیر میگردد:
- خازن راهانداز
- خازن اصلاح ضریب قدرت
- کلید گریز از مرکز
- سیمپیچ راه انداز
- سیمپیچ دور کند
- سیمپیچ دور تند
- پمپ آب کولر (واتر پمپ): کمک میکند آب از مخزن به بالای دیوارههای کولرــ جایی که پوشالها و یا پدهای سلولزی قرار دارندــ منتقل شده و به ناودانها بریزد.
- تسمه موتور: کار تسمه موتور، انتقال نیروی الکتروموتور به پولی کولر است. یکی از قسمتهایی که همیشه باید بررسی شود، محل عبور تسمه موتور است، چرا که وجود هر زائدهای در این قسمت باعث پارگی تسمه موتور میشود.